De hemel boven Parijs

Bregje Hofstede

Primaire gegevens

Bregje Hofstede (Ede, 1988)

De hemel boven Parijs

Amsterdam, 2014

223 pagina’s

 

Inhoud (samenvatting)

De eerste keer dat de Parijse hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Sorbonne, Olivier Massarin, de Nederlandse studente Sofie Schoonhoven ziet, is zij een vaag silhouet in zijn collegezaal. Een collega en leidinggevende, bevriend met Sofies moeder, Paul Bonnard, vraagt Olivier die avond het buitenlandse meisje onder zijn hoede te nemen en ervoor te zorgen dat haar tijd in de Franse hoofdstad aangenaam zal zijn. Al snel blijkt dat Fie Olivier aan een oud-geliefde doet denken, Mathilde.

De overeenkomst tussen Mathilde en Sofie is zo groot dat Olivier zich herhaaldelijk vergist en Mathilde denkt te zien lopen als hij Sofie ziet. Hij bewaart foto's van Mathilde in een oude schoenendoos. Sylvie, zijn relatie, betrapt hem erop als hij die tevoorschijn heeft gehaald. Hij wil Sofie zoveel mogelijk ontlopen.

 

Het was echter mis gegaan bij de mededeling dat Mathilde zwanger was. Volgens Olivier was er geen ruimte, geen geld en waren ze nog te jong voor een kind. Mathilde besluit dan om abortus te plegen. Daarna was ze steeds beetje voor beetje uit zijn leven gestapt.

 

Sofie voelt zich niet veilig in het huis van Paul Bonnard. Ze zoekt steun bij Olivier en vraagt of hij een appartement voor haar kan regelen. Dat kan hij via zijn rugbyvriend Jacques. Hij zorgt ervoor dat Sofie samen met de zoon van Jacques, Marc, een appartement krijgt. Dat is aan de ene kant veiliger, maar het maakt hem ook jaloers als hij hoort dat Marc en Sofie wel eens samen een douche pakken.

 

Wat later gaat Olivier de derde versie van een essay dat ze moet schrijven met haar bespreken en ze gaan daarna wandelen. Maar na de kerst zal Sofie teruggaan naar Nederland, waar haar moeder eenzaam en door haar vader verlaten haar leven slijt. Olivier vindt dat wel een veilig idee, want hij ziet de grens tussen docent en student steeds kleiner worden. In de tussentijd leer je uit de hoofdstukken die Sofie voor haar rekening neemt, dat ze eigenlijk vervreemd raakt van Marc. Maar het verhaal neemt helemaal een dramatische wending als Sofie wegloopt bij Marc en zich weer tot Olivier richt. Op een dag vertelt ze dat ze zwanger is. Olivier wordt terug in het verleden geworpen met die mededeling. Immers, Mathilde was ook zwanger.

 

Paul Bonnard belt hem op om te vragen of hij weet waar Fie is. Olivier ontkent, maar de volgende dag vertelt hij hem toch dat ze bij hem is blijven slapen. Olivier vertelt Fie ook over de zwangerschap van Mathilde in het verleden en dat hij toen een kind niet had aangedurfd. Sylvie komt onverwacht zijn woning binnen en die wordt hysterisch als ze Fie ziet. Ze vermoedt dat het kind van hem is. Ze zegt dat ze het zal vertellen aan de universiteitsraad.

Sofie zwerft door de stad, omdat ze niet weet waar ze heen moet. Ze analyseert Marc en Olivier en komt erachter dat ze voor de laatste het meeste voelt.

 

De volgende morgen gaat hij weer naar zijn werk, waar hij echter niet meer welkom is. Als hij terug thuis is, ziet hij Fie niet meer. Die is naar het adres gegaan waar Mathilde zou moeten wonen. Dat stond achter op een oude foto.

Fie neemt daarna een besluit: ze belt Paul B. op en zegt dat hij Olivier een baan moet bezorgen. Als hij dat niet wil, dreigt ze even zijn vrouw aan de telefoon te vragen. Ook deelt ze hem mee dat ze voortaan Mathilde heet. In het allerlaatste hoofdstuk rijdt Olivier met Sofie weg uit Parijs: geluk kleurt de hemel.

 

DE VERDIEPING

Compositie en tijdverloop

Het heden is vrij nauwkeurig te berekenen. Er wordt vermeld dat Olivier in 1985 een relatie met Mathilde had. Omdat dat 25 jaar geleden was, is het verhaalheden 2010. Overigens lijkt de auteur een rekenfout gemaakt te hebben. Er staat dat Olivier 52 is. Dat betekent dat hij in 1985 dus 27 jaar moet zijn. Dit klopt niet met de mededeling dat Olivier in 1985 even oud als Mathilde is, 21.

 

Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld. De genummerde hoofdstukken gaan over Olivier en kennen een verhaallijn in het heden (van het begin van het collegejaar tot circa een week voor Kerstmis, dus ongeveer vier maanden) en een in het verleden (zijn relatie met Mathilde, 25 jaar geleden). In tegenstelling tot Olivier vertelt Sofie weinig over haar vroegere leven, juist veel over het heden en hoe ze zich de toekomst voorstelt.

Ruimte

Nagenoeg alle gebeurtenissen spelen zich af in en nabij Parijs. Verschillende belangrijke straten en gebouwen worden genoemd. Een belangrijke locatie is Mathildes kleine studio, 'vastgeklemd tussen de huizen van de rue Gaîté en de muur van de begraafplaats van Montparnasse' voor Olivier 'het epicentrum' van zijn leven.

De wijze van vertellen

De roman kent drie typen hoofdstukken: 37 genummerde ('Een', 'Twee' et cetera), acht met als titel 'Sofie' en vier ongenummerde: twee opzetjes van essays van Fie, één e-mail en één brief.

In de hoofdstukken met als titel 'Sofie' is Sofie (personaal vertelperspectief) aan het woord. De genummerde hoofdstukken gaan over Olivier deze hoofdstukken kennen ook een personaal vertelperspectief.

 

Hij greep haar schouders en schudde haar zo hard door elkaar dat haar tanden kletterden. Toen liet hij haar los. In de seconden dat ze hem aanstaarde besefte hij dat hij haar hoogleraar was. Hij dacht dat ze hem aan zou vliegen. Een paar druppels rolden over haar onbeweeglijke gezicht, alsof ze een standbeeld in de regen was. Toen snoof ze, veegde onder haar ogen langs en checkte of er geen mascara op haar vingers zat.

‘Fie?’

Ze keek hem aan. ‘Ik ben zwanger.’

(P.161)

Thema

Belangrijke thema's zijn: liefde, verlangen naar het verleden, angst, eenzaamheid en dubbelganger

Personages

Olivier Massarin (52) is hoogleraar kunstgeschiedenis in Parijs. Voor hem is de tijd als het ware stil gaan staan na het einde van zijn relatie met Mathilde en loopt de tijd, zijn leven, pas door als hij 25 jaar later haar evenbeeld Fie ontmoet. Fie doet hem zo aan Mathilde denken dat hij niet altijd helder de grenzen tussen de twee vrouwen ziet. Tevergeefs probeert hij Fie op afstand te houden. Fie biedt hem als een nieuwe Mathilde de gelegenheid verder te gaan op het punt waar hij stil is komen te staan. Pas na lang treuzelen durft hij deze kans te pakken.

 

Mathilde is impulsief en heeft wisselende stemmingen: ze kan in de put zitten en kort daarna euforisch zijn. Ook heeft ze een grote verbeelding. Met Olivier speelt ze soms fantasiespelletjes, bijvoorbeeld dat hij elk uur een magisch stokje (sigaret) moet nemen, omdat anders de 'betovering' (hun prille geluk) wordt verbroken.

 

Fie (Sophie) Schoonhoven (21) is frêle en voor Olivier wekenlang een soort geestverschijning. Hij krijgt geen hoogte van haar. Als ze met hem praat, is ze kortaf, terughoudend en gesloten. Maar gaandeweg blijkt dat Olivier een onweerstaanbare invloed op haar uitoefent en zij op hem. Ze lijkt een vastberaden type, maar is introvert en vrij angstig, heeft (na een relatie in Nederland) haar draai in het leven nog niet echt gevonden, hangt nog sterk aan haar moeder (met wie ze een soort haat-liefdeverhouding heeft), heeft nauwelijks vrienden, leeft geïsoleerd en is in Parijs vrij eenzaam. Ze forceert zich om bepaalde dingen te doen, te 'durven' en rolt zo bijvoorbeeld min of meer tegen haar zin in een relatie met Marc.

Titel, ondertitel en motto

'De hemel' uit de titel slaat op de lucht boven Parijs, die voor Olivier enkele keren een bijzondere betekenis heeft. Zo gaat hij een keer naast Mathilde op het platte dak van haar woning zitten, haar lievelingsplekje. 'Daaromheen waren de daken, de lichten, de onzichtbare, zoemende avonddrukte. De hemel boven Montparnasse was als een explosie die is stilgezet' (p. 19-20). Deze scène wordt min of meer herhaald als Olivier Fie aanspoort om met hem uitgestrekt in de sneeuw te gaan liggen om naar de hemel te kijken (p. 151). In het slot van de roman rijden Olivier en Fie Parijs uit: 'en zijn geluk kleurt de hemel' (p. 223). Uit deze voorbeelden blijkt dat 'de hemel' slaat op het ultieme (liefdes)geluk.

 

Het boek heeft geen ondertitel.

 

Het motto is een gedicht van Hanny Michaelis (1922-2007) uit de bundel Onvoorzien (1966):

 

'Met de jaren

moet er veel worden weggegooid.

De gedachte bijvoorbeeld

dat geluk mild is en duurzaam

iets als een zuidelijk klimaat

in plaats van een blikseminslag

die levenslang gekoesterde

littekens achterlaat'.

 

Dit gedicht gaat, net als de roman, over ouder worden, hang naar en littekens uit het verleden en de vergankelijkheid van geluk.

 

Keuzeopdracht

Toneeltekst over boekfragment op p. 52.

 

Plaats:

Kroeg, gekostumeerd bal

 

Personages:

Mathilde

Olivier

Meisje

 

Mathilde staat te praten met een ander meisje en geeft Olivier alleen een glimlach en kijken elkaar een tijdje aan.

 

Olivier: ‘Mooi kostuum.’

 

Mathilde wacht even.

 

Olivier: ‘Welke tijd is dat? Ik ben achttiende eeuw, geloof ik.’

Mathilde: ‘O, pff… Zestien-zoveel?’

Olivier: ‘Je draagt dit vaker. Toch?’

Mathilde: ‘Hoe weet jij dat?’

Olivier: ‘Dat kan ik zien.’

 

Mathilde kijkt Olivier aan, zwijgend en oplettend.

 

Olivier: ‘Ik bedoel, je let niet meer op wat je aanhebt. Dat kan ik zien. Je kijkt om je heen, je ziet andere dingen.’

 

Olivier begint te zweten.

 

Mathilde: ‘Ja, ik draag dit vaker. Het was een toneelkostuum. Ik was Cordelia.’

Olivier spreekt te luid van opluchting: ‘Toneel!’

Mathilde: ‘Nou, voor de lol hoor, met andere studenten. Ik studeer theaterwetenschappen.’

 

Mathilde en Olivier schudden elkaars hand.

 

Olivier: ‘Kunstgeschiedenis.’

Mathilde: ‘Mathilde.’

Olivier: ‘Olivier.’

 

Olivier en Mathilde blijven nog wat praten.

 

Mathilde: ‘Ik ga even naar buiten, sigaretje roken. Kom je mee?’

 

Olivier gaat met Mathilde mee naar buiten.