Isabelle

Tessa de Loo

Primaire gegevens

Tessa de Loo

Isabelle

Amsterdam, De Arbeiderspers, 1989

Inhoud (samenvatting)

Op klaarlichte dag verdwijnt de beroemde actrice Isabelle Amable. Een nauwkeurige zoektocht in de bossen en bergen van de Auvergne levert niets op en uiteindelijk verflauwt de aandacht voor Isabelle. Alleen Bernard Buffon, onderwijzer in het dorp waar Isabelle logeerde, geeft niet op.

Tijdens de zoektocht hebben politieagenten alle dorpsbewoners ondervraagd. Zo ook Jeanne Bitor, die ze weer snel met rust lieten vanwege het afstotelijke uiterlijk van de vrouw. Jeanne Bitor werkt in het dorpscafé en schildert over het onderwerp "verval". Haar huis is gevuld met schilderijen van dode, halfvergane dieren.

Jeanne was gedreven door jaloezie en bezetenheid de mooie actrice gevolgd toen zij naakt aan het zwemmen was. Na bedreiging van Jeannes honden is Isabelle met haar meegegaan. Ze werd opgesloten en uitgehongerd in de kelder van Jeannes huis. Isabelle is het model voor een nieuwe serie schilderijen, waarin Jeanne de vermagering en aftakeling van het menselijk lichaam wil vastleggen. Isabelle wordt langzaam en moedwillig verhongerd en raakt steeds meer uitgeput.

De hooghartige Jeanne weigert elk gesprek, maar als Isabelle informeert naar haar schilderijen voelt ze zich gevleid. Isabelle is geschokt door de griezelige schilderijen. De volgende dag tijdens het poseren, glijdt ze vermoeid en verhongerd van haar bank. Jeanne Bitor, die even denkt dat ze wordt beetgenomen, beseft dat ze haar schilderijen op deze manier niet kan afmaken. Met tegenzin geeft ze haar vermagerde model weer voedsel. Isabelle benut deze gelegenheid en begint een gesprek. Jeanne Bitor aarzelt, maar als ze beseft dat ze voor het eerst van haar leven kan klagen over haar lelijkheid, vertelt ze gretig haar ideeën over schoonheid aan Isabelle.

Hoewel Jeanne vermoedt dat Isabelle haar vertrouwen probeert te winnen, ontstaat er toch langzamerhand een betere relatie tussen de twee vrouwen. Jeanne krijgt zelfs begrip voor Isabelle, die klaagt over haar ongelukkige leven (venederende huwelijksrelaties, misbruikt door haar stiefvader). Gevleid door deze aandacht, voelt Jeanne zich gelukkig en verleent Isabelle enkele gunsten. Jeanne hoopt dat Isabelle bij haar kan blijven, zodat ze haar problemen met iemand kan delen. Maar door de opmerkzaamheid van Bernard Buffon verandert de situatie. Hij had informatie verzameld over Isabelle en had in het café gemerkt dat Jeanne veranderd was. Jeanne begrijpt uit het gesprek met Bernard dat Isabelle tegen haar gelogen heeft en ze besluit met verdubbelde zelfdiscipline haar schilderij af te maken. Isabelle acteert smeekbeden en huilbuien, maar Jeanne trekt zich er niets van aan.

De volgende dag hangt Isabelle zichzelf op. Jeanne vindt haar en geschokt door het verlies van haar vriendin verbrandt ze haar schilderijen en vlucht weg. Bernard Buffon bezoekt op dat moment het huis, gaat naar binnen, in de kelder en vindt Isabelle die nog in leven is. Ze vertelt dat ze haar ophanging acteerde. Het plan mislukte echter doordat de honden de stapel strobalen hadden omgegooid waarop ze weer moest gaan staan, hierdoor was haar ophanging met een bijna fatale afloop.

Desondanks wil Isabelle niet dat Jeanne Bitor gestraft wordt, dit omdat ze vindt dat Jeanne al genoeg gestraft is in het leven door haar lelijkheid. Bernard Buffon, die dit niet kan begrijpen, beseft dat zijn verering voor Isabelle voorbij is. Hij voelt zich leeg en eenzaam en begint een zoektocht naar de vermiste Jeanne. Gefascineerd door haar lelijkheid, wil hij achterhalen wie zij was.

 

Compositie en tijdsverloop

Er wordt geen tijdsaanduiding gegeven, behalve dat er in de eerste zin wordt geschreven "niet lang geleden". Het tijdsverloop is voornamelijk chronologisch, met enkele opvallende flashbacks, bijvoorbeeld de jeugdherinnering van Jeanne aan haar afkomst (hoofdstuk 2), haar traumatische jeugdervaring met een vriend van haar broer (hoofdstuk 9) en het verhaal van Bernard in de ton (hoofdstuk 5).

Enkele opvallende vooruitwijzingen verhogen de spanning, maar ook tijdvertragingen verhogen de spanning, zoals de uren voor de ontsnapping, de gefingeerde zelfmoord en de ontsnapping zelf.

 

Ruimte

Het verhaal speelt zich af in een plattelands dorp in de Franse streek Auvergne. Er wordt wisselend verteld vanuit het huis van Jeanne, de kelder waarin Isabelle verblijft of het café waar Bernard Buffon onderzoek doet. De auteur probeert de landelijke sfeer met het dorpscafé als centrale ontmoetingsplek tot leven te brengen. Van de boerderij van Jeanne maakt De Loo een echt 'heksenhuisje'.

 

De wijze van vertellen

In Isabelle is sprake van een alwetende verteller. Deze is vooral aan het woord in het eerste en het laatste hoofdstuk. In het beginhoofdstuk informeert hij de lezer over de plaats waar het verhaal zich afspeelt, de gebeurtenis (verdwijning van Isabelle) en de mogelijke daders. Dit hoofdstuk heeft daardoor het karakter van een proloog. De lezer maakt al in de eerste alinea kennis met de visie van de alwetende verteller en wordt door enkele vragen bij zijn verhaal betrokken.

In het slothoofdstuk informeert de alwetende verteller de lezer over de tijd (een prachtige nazomer) en de afloop van de gebeurtenissen (Isabelle is weer terug, Jeanne blijft spoorloos, Bernard kiest een andere illusie om na te jagen). Dit hoofdstuk heeft het karakter van een epiloog.

Het verhaal heeft een open einde: Bernard start een nieuwe zoektocht. De lezer kan zich voorstellen dat Bernard, als Jeanne gevonden is, een ander zal kiezen om naar te zoeken. Het verhaal is dus nooit voltooid.

Buiten het eerste en het laatste hoofdstuk, wordt het verhaal afwisselend verteld vanuit het gezichtspunt van Bernard Buffon en Jeanne Bitor:

“Het was een benauwde nacht. Jeanne lag urenlang met opengesperde ogen in het donker. Ze sliep nog steeds in hetzelfde bed, in dezelfde kamer, waarin ze als kind had geslapen.” (P. 62).

“Op zijn vrije dagen speurde Bernard nauwgezet de omgeving af. Tientallen malen had hij zijn zware lijf tegen de berg opgezeuld en was hij met een bonzend hart over rotsblokken geklauterd om bij het zwemwater van Isabelle te komen.” (P. 63).

 

Thema

Obsessie: Jeanne is geobsedeerd door haar eigen lelijkheid en de schoonheid van anderen. Er speelt een conflict tussen schoonheid en onaantrekkelijkheid. Ook de vrouwelijke jaloezie en wraakzucht spelen een grote rol in het verhaal.

 

Personages

Jeanne Bitor is de belangrijkste vertegenwoordigster van de lelijkheid. Haar leven wordt beheerst door een wrok tegenover het noodlot dat haar zo wanstaltig lelijk heeft gemaakt dat iedereen haar mijdt als de pest. Zij is erop uit de schoonheid te ontluisteren, te laten zien dat schoonheid geen verdienste is, slechts illusie, schone schijn en snel kan aftakelen. Ondanks haar kille, harde opstelling blijkt ze mens gebleven te zijn: zodra Isabelle een gewillig oor voor haar heeft, ontdooit ze en krijgt haar echte persoonlijkheid een kans. Ze is ontluisterd als ze merkt dat Isabelle maar een spel met haar gevoelens heeft gespeeld en verhardt daarna haar wrok.

Bernard Buffon is een tweede vertegenwoordiger van de lelijkheid. Door het voorval met de ton, waarin hij, half ontkleed, ondersteboven werd geperst door zijn klasgenoten, doet hij deze betekenis recht. Anders dan Jeanne Bitor leidt zijn lelijkheid niet tot slechtheid: hij is een zachtaardig mens die weet dat hij vanwege zijn lelijkheid geen vrouw kan bekoren en die daarom 'op afstand' liefheeft. Hij aanbidt Isabelle in de wetenschap dat hij haar toch nooit kan krijgen. Als hij tijdens hun gemeenschappelijke vlucht merkt dat Isabelle een gewone vrouw blijkt te zijn, valt zijn droom in duigen. Hij keert zich van haar af en stelt zich een nieuw onbereikbaar doel: het terugvinden van Jeanne. Door zijn geloof in de droom is hij een zuivere romanticus. Vandaar ook zijn dwepen met de muziek van Schubert.

Isabelle Amable vertegenwoordigt de bedrieglijke schoonheid, de illusie, de schone schijn. Ze is een beeldschone vrouw van circa dertig jaar, die, naar eigen zeggen, in films vooral typetjes moet spelen in B-films bij wie het slechts om het uiterlijk draait.

We moeten echter oppassen met deze (eigen) typering: van haar worden in de roman drie levensverhalen gegeven. Het eerste is dat van de media, die haar een turbulent leven vol schandalen toedichten. Het tweede is het levensverhaal dat Isabelle beschrijft aan Jeanne. Ook deze versie blijkt verzonnen: het is het levensverhaal van de Amerikaanse filmster Marilyn Monroe. Het derde verhaal is afkomstig van Odile Sévérac en wordt via Bernard Buffon aan Jeanne verteld. Deze (saaiste!) versie blijkt de juiste te zijn: Isabelle heeft een gelukkige jeugd gehad en gaat binnenkort trouwen.

Titel, ondertitel en motto

Er is geen motto. De naam van Isabelle is symbolisch. Belle is namelijk mooi en Amable komt van aimable wat lieflijk betekent.

Keuzeopdracht

Je bent als een bloem tussen anderen

Met jouw schoonheid, ongekend

Met een eigen geur en kleur

Mag je er zijn zoals je bent

 

Misschien voel je je soms als een roos

Geplukt en weggegooid

Vertrapt op de grond

Maar weet dat je er mag zijn, meer dan ooit